Çocuklar açısından oyuncaklarla oynama sadece eğlenme amacı yerine problem çözme yetilerinin artması, beden ve sınırlarını tanıma, gözlem ve keşif yeteneğini artırma gibi anlamlar içerir. Bunun dışında oyuncakların zekanın gelişiminde önemli olan ilk 3 yaşta önemi büyüktür. Yaratıcılığı gelişimi ve çocuğun kişiliğinin güçlenmesi de uygun oyuncakların önemli katkılarındandır.
Aileler çoğu zaman sadece
çocukları mutlu eden ve onları oyalayan oyuncakları tercih etmekte ve
çocukların gelişimini zenginleştirebilecek oyuncakları göz ardı
edebilmektedirler. Oyuncak seçiminde öncelikle, ailenin istek ve beğenisi yerine
çocukların yaş ve gelişim düzeyi dikkate alınmalıdır.
Bir yaşından küçük ve henüz
yürüme yeteneğini kazanmamış olan küçük çocuklar daha çok ses ve renklere karşı
ilgili olduklarından, yatağa asılabilecek renkli ve ses çıkartan objeler
çocukların ilgi odağıdır. Çocukların kolayca uzanıp yakalayabileceği renkli ve
içi içe geçen halkalar, yere fırlattıklarında zıplayan nesneler ve yumuşak
toplar çocukların dokunma ve işitme duyularının gelişimi için uygundur. Bu
dönem aynı zamanda çocukların hemen herşeyi ağzına götürdükleri bir dönem
olduğu için kazalara karşı da dikkatli olunmalıdır. Oyuncakların temizliğine
gösterilen özenin yanı sıra, oyuncakların boyutuna da dikkat edilmelidir. Küçük
oyuncaklar, parçaları kolaylıkla yerinden çıkarılabilecek tekerlekli arabalar
ve düğmeli bebekler uygun bir seçim olmazlar. Bunun yanında, emeklemede
çocuğunuza faydalı olabilecek itme- çekmeli oyuncaklar da tercih edilebilir.
İki yaşındaki çocuklar için bir
bütünü parçalara ayırmak ve tekrar birleştirmek, önem kazanmaya başladığı için
farklı boyutlardaki içi içe geçen ve inşa etmeye yönelik plastik küpler, kız
çocuklar için bebekler erkek çocuklar için arabalar önem kazanmaya başlar.
Sembolik oyun olarak adlandırabileceğimiz oyunların da yavaş yavaş oynanmaya
başlandığı bu dönemde çocuklar minyatür oyuncak setlerine çok ilgi duyarlar ve
genellikle anne ve babalarını taklit ederek bunlarla oynarlar. Ev eşyası,
marangozluk, mutfak setleri, kova kürek takımları bu dönem çocukların ilgisini
çeken oyuncaklardandır. Renkli tuşları olan müzik aletleri de çocuğun sesleri
ayırt etmesi, çeşitli ritimler geliştirerek yaratıcılığını ortaya koyabilmesine
katkıda bulunur.
Üç yaşından sonra artan el
becerileri ile beraber oyun hamurları, kumla şekiller yaratma, boya
kalemlerinin kullanımı önem kazanır. Bu tip oyunlar, aynı zamanda çocuğun hayal
gücünü geliştirir. Bir aile etkinliğine de dönüştürülmesi mümkün olan bu
etkinlik çocuğun sosyal gelişimini destekler. Üç ile altı yaş çocukların
kişiliklerinin gelişmeye başladığı dönemlerdir.
Bu dönemlerde, çocuğun
televizyonda izlediği bir çizgi film karakterini, kendisine okunan romanlardaki
karakterleri, ailesindeki bireylerini taklit etmeye meyillidir. Bu nedenden
dolayı, takip ettiği televizyon programları, kendisine okunan kitapların özenle
seçilmesi önemlidir. Unutulmamalıdır ki, çocuğun kendisine alacağı örneklerdeki
çeşitlilik önemlidir. Bir çocuk ne kadar farklı kaynaktan beslenirse, kişiliği
bir o kadar daha zenginleşmiş olur. Bu yaş grubu için, keşfetmeye yönelik
evcilik oyunları mutfak ve doktor muayene aletleri, sayı ve resim eşleştirme
oyunları uygunluk kazanır. Bunun dışında, üç tekerlekli bisikletle binme, top
oynama da bu dönemde çocukların ilgisini çeken aktivitelerdendir.
Okul çağına başlayan çocuklarda
artık bilişsel işlevlerin giderek gelişmesi ve karmaşıklaşması ile beraber oyun
dünyası da zenginleşir. Maketler, yap-bozlar, resim yoluyla kendini ifade etme,
grup halinde oynanan oyunlar bu dönemde tercih edilmelidir. Bu dönem aynı
zamanda çocukların bilgisayarlarla çok ilgilendikleri bir dönem olduğu için
dikkatli olunmalı ve bilgisayarın kontrolü tamamen çocuğa bırakılmamalı,
öğrenim hayatıyla bağlantılı bilgisayar programları tercih edilmelidir,
bilgisayar başında geçirdiği vakit 1-2 saati geçmemelidir. Dokuz ile on bir yaşlarında
olan çocuklar giderek oyuncaklardan uzaklaşmayla beraber daha karmaşık problem
çözme yeteneklerine sahip olduklarından, karmaşık yap-bozlar, üç boyutlu model
uçaklar, ince el göz koordinasyonu gerektiren video oyunlarına, uzaktan
kumandalı oyuncaklara ilgi duyarlar.
Oyuncaklar, çocukların yaşamında
sadece öğretici ve eğlendirici olarak görülmemeli, aile bireyleriyle olan
iletişimde belirleyici bir rolü olduğu akıllardan çıkmamalıdır. Çocuk gelişimi
sırasında, oyuncaklar üzerinden annesiyle iletişim kurar. Bu yüzden annenin
çocuğu oynarken gösterdiği tavırları önemlidir: Çocukların oyuncaklarla
ilgilenme tarzı, sosyal iletişimde oyuncakların önemi ve grup halinde oynanan
oyunlarda çocuğun rolü aileler tarafından dikkatle incelenmeli, bu konuların çocuğun
ruhsal gelişimini direkt olarak yansıtabileceği bilinmelidir. Oyuncakları
sadece vurma kırma, sembolik oyunların oynamaması, grup halinde oyun oynayamama
ciddi problemler olabilir. Oyuncak seçiminde oyuncaklar üzerindeki yaş
etiketlerinden de faydanılması mümkündür.
Çocuğun seviyesinin çok
üzerindeki bir oyuncağın çocukta yetersizlilik, çok altındakininse bıkkınlık
hissi uyandıracağı akıldan çıkarılmamalıdır.